Welkom bij ons artikel over de geschiedenis van ballet. Deze danskunst begon in de Renaissance en werd populair aan het Franse hof door Lodewijk XIV. Sindsdien heeft ballet veel veranderingen doorgemaakt. Het heeft over de hele wereld kunstenaars en liefhebbers beïnvloed.
Ballet kent beroemde voorstellingen zoals “Het Zwanenmeer” en “De Notenkraker”. Het is gegroeid van hofdans tot een erkende kunstvorm. Het Nationale Ballet, gestart in 1961, speelt een sleutelrol in deze ontwikkeling. We kijken naar de overgang van klassiek ballet naar moderne stijlen.
Ballet heeft bij elke ontwikkelingsfase zijn technieken verbeterd. Het heeft de kunstwereld nieuwe richtingen gewezen. In deze serie artikelen leiden we je door de balletgeschiedenis. We bekijken hoe ballet is geworden wat het nu is. Ontdek met ons de fascinerende geschiedenis van ballet.
De vroege wortels van het ballet
Ballet begon in de 15e en 16e eeuw in Italië, tijdens de Renaissance. Het was entertainment tijdens koninklijke vieringen, met dansers die elegant bewogen. Ze dansten op muziek en poëzie. Catherine de’ Medici bracht ballet naar Frankrijk toen ze trouwde met koning Hendrik II. Het eerste grote ballet, “Ballet Comique de la Reine”, was in 1581. Dit was belangrijk voor de groei van ballet in Frankrijk.
Vroege balletten mixten dans met muziek en theater. Ze gingen vaak over mythische verhalen. Deze optredens waren belangrijk in de Italiaanse hofballetten. In 1661 stichtte Louis XIV de Académie Royale de Danse. Dat was de eerste balletschool ter wereld. Ballet werd zo een erkende kunstvorm.
Tutus en pointeschoenen kwamen later. Er werden toen al dansen speciaal voor ballet gemaakt. Deze ontwikkelingen maakten van ballet een unieke kunst. De Italiaanse en Franse hofballetten hadden een grote invloed. Zij vormden wat we nu kennen als het Renaissance ballet.
De Franse invloed en de oprichting van de Académie Royale de Danse
In de 17e eeuw was Frankrijk erg belangrijk voor ballet. Koning Lodewijk XIV, een grote fan van dansen, leidde dit. Hij heeft de Académie Royale de Danse in 1661 opgericht. Dit was de eerste echte balletschool. Hierdoor kregen balletdansers een standaard voor hun techniek en vakmanschap.

Koning Lodewijk XIV, ook wel de ‘Zonnekoning’ genoemd, dacht dat dansen meer was dan plezier alleen. Het was een serieuze kunst. Hij had een sleutelrol in het kenmerken klassiek ballet ontwikkelen van het ballet aan het Franse hof. Lodewijk werd een van de eerste professionele dansers.
De Académie Royale de Danse was heel belangrijk in het begin van het academisch ballet. Ze introduceerden technieken zoals de vijf voetposities en de pointe-techniek. Dit was de start voor professionele theaterdans.
Hier zie je wat de Académie heeft bijgedragen aan het ballet:
Bijdrage | Beschrijving |
---|---|
Oprichtingsjaar | 1661 |
Belangrijkste Technieken | Vijf voetposities, pointe-techniek |
Invloed | Blijvende invloed op het klassieke ballet, zoals zichtbaar in balletten als “Het Zwanenmeer” en “Les Sylphides” |
Bijdrage aan moderne dans | Introductie van sprongen en specifieke Franse danstechniek, professionalisering van dansers |
De Franse balletacademie heeft veel invloed gehad op het klassieke ballet. Met Koning Lodewijk XIV aan het roer werd er niet alleen een standaard gezet. Er werd ook een erfenis gecreëerd die nog steeds doorgaat.
De romantische periode: emotie en verbeelding
In de negentiende eeuw legde ballet de nadruk op emotie en fantasie. De romantiek, van 1830 tot 1850, hield van bovennatuurlijke dingen en zwevende danspasjes. Men gebruikte ook de pointe-techniek en de romantische tutu.
“La Sylphide” (1832) en “Giselle” (1841) staan centraal in deze periode. Balletdanseressen leken lichte, etherische wezens die moeiteloos zweefden. Theatermachines maakten verrassende effecten mogelijk voor een magische sfeer.
“Het Zwanenmeer” kreeg in 1895 een première en luidde een nieuw tijdperk in. Pierina Legnani deed 32 fouettés en toonde ongekende techniek. Dit stuk combineerde fantasie met diepe emotie en verbaasde het publiek.
Ballerina’s werden het symbool van schoonheid en mysterie, zoals Marie Taglioni en Fanny Elssler. Zij brachten emoties en verwondering op het toneel. Dit maakte kenmerken ballet hen het hart van romantisch ballet.
De klassieke periode: techniek en perfectie
De klassieke periode kwam na de romantiek. Het stond bekend om technisch meesterschap en strikte discipline in ballet. Deze tijd bereikte een hoogtepunt toen Serge Diaghilev het Ballets Russes oprichtte in 1909. Diaghilev zette technische perfectie en artistieke vernieuwing voorop. Dit leidde tot een nieuw niveau van ballettechniek.

Michel Fokine, een choreograaf, mixte Russische en Frans-Italische stijlen tot een unieke dansvorm. Hierdoor kwam er weer meer aandacht voor technische precisie. Beroemde geschiedenis van ballet werken als “De Notenkraker” en “Het Zwanenmeer” zijn nog altijd populair. Beroemdheden als Anna Pavlova, met haar verfijnde expressie, en Vaslav Nijinsky, met ongeëvenaarde sprongen, toonden de essentie van klassiek ballet.
De samenwerking met kunstenaars als Igor Stravinsky en Georges Braque verbreedde de artistieke grenzen van ballet. Tegelijkertijd bleef de focus op techniek en design onveranderd. Het Ballets Russes lanceerde een nieuwe lichting choreografen en dansers. Zij bouwden verder aan de Russische dansschool, met namen als Tamara Karsavina en Serge Lifar.
In 1934 startte het Philadelphia Ballet onder leiding van Catherine Littlefield, een voormalig student van Diaghilev. Deze groep benadrukte opnieuw klassieke training. Ze voerden werken uit als Ravel’s “Daphnis et Chloé”. Hun choreografieën waren vernieuwend maar bleven trouw aan klassieke principes. Dit toonde de combinatie van traditie en vernieuwing.
Balletten zoals “La Belle au Bois dormant” bleven bij klassieke elementen, maar voegden moderne invloeden toe. Hiermee toonden ze de kunst om klassiek ballet actueel te houden. Dit onderstreept het belang van techniek en perfectie in deze dansstijl.
Geschiedenis van ballet in Nederland
Ballet in Nederland heeft een lange en veelzijdige geschiedenis. Het combineert klassieke en moderne dansstijlen. Het Nationale Ballet ontstond op 31 augustus 1961. Dit was door de samenvoeging van het Nederlands Ballet en het Amsterdams Ballet. Het gezelschap startte met 89 dansers. Hun eerste show was op 16 september 1961 in de Stadsschouwburg Amsterdam.
Rudi van Dantzig was erg belangrijk als artistiek leider. Hij zorgde dat het repertoire zowel klassieke als moderne balletten en nieuwe werken omvatte. Onder zijn leiding zagen wereldpremières het licht van choreografen zoals Robert Kaesen en Pearl Lang. “Graduation Ball” was een van de eerste voorstellingen. Klassiekers als “La Sylphide” en “Petroesjka” volgden.
Al snel maakte Het Nationale Ballet internationaal naam. Ze toerden naar landen als Spanje en Duitsland. Het repertoire van het gezelschap is evenwichtig met klassieke, moderne geschiedenis van ballet en nieuwe balletten. Dit succes komt ook door getalenteerde solisten. Voorbeelden zijn Sylvester Campbell en Olga de Haas.
Ted Brandsen, de huidige artistiek leider, heeft grote vernieuwingen doorgevoerd. Hij haalde nieuwe topchoreografen binnen. Ook heeft hij het repertoire uitgebreid en meer buitenlandse tournees georganiseerd. Deze vernieuwingen hebben het gezelschap laten groeien en succesvol gemaakt.
Invloed van ballet op moderne kunst en cultuur
Ballet heeft veel meer gedaan dan alleen de danswereld vormen. Het heeft een diepe indruk achtergelaten op moderne kunst en cultuur. De innovaties van Loïe Fuller, met haar spel van licht en stof, beïnvloedden niet alleen de moderne dans. Ze droegen ook bij aan de ontwikkeling van multimediaoptredens.
Isadora Duncan koos een ander pad dan klassiek ballet. Ze benadrukte persoonlijke expressie en legde daarmee de basis voor de moderne dans. Dit maakte een brede artistieke expressie in verschillende kunstvormen mogelijk. Ruth St. Denis en Ted Shawn mixten dansstijlen zoals Indiase, Japanse en Griekse dansen. Zo droegen ze bij aan de ontwikkeling van moderne dans.
Martha Graham introduceerde een nieuwe techniek, gebaseerd op contractie en ontspanning. Haar werk, geïnspireerd door psychologie, creëerde een nieuwe dansvorm met een blijvende impact. Moderne dans beïnvloedt ook cultuur, theater, film en andere kunstvormen vandaag de dag. Dit geschiedenis van ballet onderstreept de brede invloed van ballet.
Ballet’s invloed op cultuur en moderne kunst is enorm. Sinds de oprichting van de Académie Royale de Danse in 1661 tot nu, blijft ballet belangrijk. Het zet trends in mode en kostuumontwerp en legde de basis voor hedendaagse dansstijlen. Ballet’s erfenis is cruciaal voor zowel cultuur als kunst.